Την αποτυχία της ουκρανικής αντεπίθεσης και το βάλτωμα στα πεδία των μαχών, που καθιστούν το Κίεβο ευάλωτο σε μια ρωσική επιθετική κίνηση, φαίνεται πως πληρώνει ο αρχηγός των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.
Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, επιβεβαίωσε τις διαρροές περί επικείμενης αντικατάστασης του Βαλερί Ζαλούζνι που επονομάζεται και «Σιδηρούς Στρατηγός». Κατά τη διάρκεια συνέντευξής του στο ιταλικό τηλεοπτικό δίκτυο RAI TV, ο Ζελένσκι παραδέχθηκε πως «σκέφτομαι αυτή την αντικατάσταση, αλλά δεν θα ήταν σωστό να πείτε ότι πρόκειται για αλλαγή μόνο ενός προσώπου. Αναφέρομαι στην αντικατάσταση σειράς κορυφαίων κρατικών στελεχών, όχι μόνο ενός τμήματος του στρατού». Επιβεβαιώνοντας το ρήγμα και τη διαφορετική οπτική από τον αρχιστράτηγό του δήλωσε πως «αν θέλουμε να κερδίσουμε (σ.σ. τη Ρωσία), οφείλουμε να κινούμαστε όλοι προς την ίδια κατεύθυνση, πεπεισμένοι για τη νίκη μας».
Τους τελευταίους μήνες ο Ζαλούζνι ήρθε σε σύγκρουση με τον πολιτικό του προϊστάμενο για τη στρατηγική στην οποία καλείται να επικεντρωθεί πλέον η Ουκρανία και ιδιαίτερα με την αξίωση του Ζελένσκι για επιστράτευση επιπλέον 500.000 Ουκρανών, επιβεβαιώνοντας εμμέσως ότι η αντεπίθεση απέτυχε και η κατάσταση στο μέτωπο είναι εύθραυστη για τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Ο ουκρανικός στρατός έχει περάσει πλέον σε θέση άμυνας, ενώ οι ρωσικές ένοπλες δυνάμεις προωθούνται στο μέτωπο της επαρχίας του Ντονέτσκ περικυκλώνοντας την πόλη Αβντιίβκα. Η πτώση της Αβντιίβκα θα αποτελούσε την πιο σημαντική νίκη των ρωσικών δυνάμεων από την κατάληψη του Μπαχμούτ τον Μάιο του 2023 και θα «άνοιγε» νέες γραμμές επίθεσης στην προσπάθεια του Κρεμλίνου να καταλάβει ολόκληρο το Ντονμπάς. Θα μπορούσε επίσης να απελευθερώσει πόρους για την προώθηση των Ρώσων αρκετές εκατοντάδες χιλιόμετρα βορειότερα, στην περιοχή του Χαρκόβου.
Η αποτίμηση, από τον Ζαλούζνι, της κατάστασης ως στρατιωτικό αδιέξοδο, κατά τη συνέντευξη που είχε παραχωρήσει τον Νοέμβριο στον Economist, φέρεται πως σήμανε την αντίστροφη μέτρηση για την αντικατάστασή του. Σε πρόσφατο άρθρο του στον ιστότοπο του CNN υποστήριξε ότι η Ουκρανία είναι υποχρεωμένη να προετοιμαστεί για την πιθανή «μείωση της στρατιωτικής υποστήριξης από τους κυριότερους συμμάχους» εξαιτίας των «δικών τους εσωτερικών πολιτικών ενστάσεων» και έθεσε συγκεκριμένες προϋποθέσεις για την ανασυγκρότηση του στρατεύματος, που έρχονται σε αντίθεση με αυτές του Ουκρανού προέδρου.
Την ώρα που ο Ζελένσκι εκλιπαρεί τη δυτική στήριξη παρουσιάζοντας μάλλον μια αισιόδοξη προοπτική για την ουκρανική υπόθεση οι δηλώσεις αυτές ξεχείλισαν το ποτήρι της υπομονής του.
Η απομάκρυνση αυτή δεν είναι εύκολη υπόθεση και ενέχει υψηλό πολιτικό ρίσκο για τον Ζελένσκι. Ο Ζαλούζνι, ο οποίος φωτογραφήθηκε πρόσφατα με τον επικεφαλής του νεοναζιστικού Δεξιού Τομέα κάτω από το πορτρέτο του Ναζί Στεπάν Μπαντέρα, θεωρείται αυτή τη στιγμή το πιο δημοφιλές πρόσωπο στην Ουκρανία και φαίνεται να προηγείται σε δημοσιότητα του Ουκρανού προέδρου σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Χαίρει ιδιαίτερης εκτίμησης στους δυτικούς συμμάχους της Ουκρανίας και πολλοί εκτιμούν ότι είναι ο μόνος που θα μπορούσε να νικήσει τον Ζελένσκι αν στήνονταν κάλπες στην εμπόλεμη Ουκρανία.
Σύμφωνα με δημοσιεύματα, τα οποία η ουκρανική προεδρία διέψευδε «χλιαρά», ζητήθηκε αρχικά από τον Ζαλούζνι να υποβάλει την παραίτησή του και να «συνταξιοδοτηθεί» ως πρέσβης στο Λονδίνο κάτι που ίδιος αρνήθηκε. Ακόμη, ο διοικητής των χερσαίων δυνάμεων, Ολεξάντρ Ρίσκι, φέρεται να αρνήθηκε να τον αντικαταστήσει ενώ στο πλευρό του στέκονται και άλλοι υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι, βαθαίνοντας το χάσμα εντός της ουκρανικής πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Οι τελευταίες ειδήσεις λένε πως τελικά (;) ο Ζελένσκι τον απομάκρυνε.
Χαρακτηριστική ήταν η δήλωση του δημάρχου του Κιέβου Κλίτσκο. Με αφορμή τη συνέντευξη του Ουκρανού προέδρου και την πρόθεση να απομακρύνει τον Ζαλούζνι, δήλωσε πως «η πλειονότητα των Ουκρανών τρέφει ειλικρινή εμπιστοσύνη στις ένοπλες δυνάμεις», προσθέτοντας ότι «έχουμε φτάσει στη στιγμή όπου πολιτικές σκοπιμότητας μπορεί να υπερισχύσουν της λογικής και των συμφερόντων της χώρας».
Η «γκρίνια» στο εσωτερικό της ουκρανικής ηγεσίας τροφοδοτείται και ενισχύεται από τις παλινωδίες που χαρακτηρίζουν τη Δύση στο θέμα της χρηματοδότησης της Ουκρανίας. Αυτό είναι αποτέλεσμα του προβληματισμού που διακατέχει τις συμμαχικές πρωτεύουσες για την εξέλιξη των πραγμάτων στο πολεμικό πεδίο, αλλά και τα φαινόμενα διαφθοράς στο εσωτερικό της Ουκρανίας. Ενισχύονται από ιμπεριαλιστικούς ανταγωνισμούς στο δυτικό στρατόπεδο, όπως το ζήτημα της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από το πανάκριβο αμερικανικό LNG και ενδοαστικές αντιπαραθέσεις για τις σχέσεις με τη Ρωσία με αποκορύφωμα τη σύγκρουση Μπάιντεν-Τραμπ στις ΗΠΑ.
Με φόντο τις προεδρικές εκλογές Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικάνοι έχουν εμπλακεί σε ένα κουβάρι αντιθέσεων σχετικά με το χρηματοδοτικό πακέτο που περιλαμβάνει την ενίσχυση της Ουκρανίας, του Ισραήλ, της Ταϊβάν αλλά και την ενίσχυση της καταστολής των μεταναστών στα σύνορα ΗΠΑ-Μεξικού. Με τη στάση τους αυτή επιδιώκουν επιπλέον να πιέσουν την ΕΕ να σηκώσει μεγαλύτερο βάρος στη στήριξη του Κιέβου. Οι Ρεπουμπλικάνοι έχουν την πλειοψηφία στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Έτσι έχουν μπλοκάρει το σχέδιο του Μπάιντεν για ενίσχυση του Κίεβου ύψους 61 δισ. δολαρίων στο πλαίσιο του συνολικότερου πακέτου. Ακόμη και το νομοσχέδιο που έφεραν οι Ρεπουμπλικάνοι για χορήγηση βοήθειας μόνο στο Ισραήλ ύψους 17,6 δισ. δολαρίων απορρίφθηκε από τη Βουλή των Αντιπροσώπων καθώς δεν συγκέντρωσε την απαιτούμενη πλειοψηφία των 2/3 του σώματος. Παρά το γεγονός ότι περίπου 30 βουλευτές των Δημοκρατικών ψήφισαν μαζί με τους Ρεπουμπλικάνους. Ακόμη και να περνούσε το νομοσχέδιο, ο Μπάιντεν είχε απειλήσει ότι θα ασκούσε βέτο καθώς αυτό ήταν αποκομμένο από το υπόλοιπο χρηματοδοτικό «πακέτο». Είχε προηγηθεί ένα συμβιβαστικό νομοσχέδιο για το συνολικό πακέτο στην αμερικανική Γερουσία το οποίο εκ των πραγμάτων χαρακτηρίστηκε «νεκρό» απ’ τον Ρεπουμπλικάνο πρόεδρο της Βουλής, Μ. Τζόνσον, ύστερα από αυτή την εξέλιξη. Η αποτυχία του Κογκρέσου να επεκτείνει τη στρατιωτική υποστήριξη προς την Ουκρανία δεν θα σήμαινε τον πλήρη τερματισμό των προμηθειών όπλων των ΗΠΑ στην Ουκρανία, με όπλα αξίας περίπου 13 δισεκατομμυρίων δολαρίων να παραδίδονται ακόμη. Ωστόσο, το Κίεβο βασιζόταν σε άλλα 8,5 δισ. δολάρια σε οικονομική στήριξη από τις ΗΠΑ φέτος, από τα 41 δισ. δολάρια που χρειάζεται σε εξωτερική χρηματοδότηση.
Ενώ επικρατεί αυτό το αλαλούμ στο εσωτερικό των ΗΠΑ, στην άλλη μεριά του Ατλαντικού οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην Έκτακτη Σύνοδο Κορυφής, συμφώνησαν στη χρηματοδότηση της Ουκρανίας ύψους 50 δισ. ευρώ για το διάστημα 2024-2027 από το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο της ΕΕ. Είχαν προηγηθεί πολύμηνες διαπραγματεύσεις, παζάρια και εκβιασμοί με επίκεντρο την αντίθεση της Ουγγαρίας και του εθνικιστή ηγέτη της Β. Όρμπαν. Ο Όρμπαν είχε μπλοκάρει τη σχετική απόφαση στη Σύνοδο Κορυφής του Δεκεμβρίου, ενώ απείχε από την ψηφοφορία για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ουκρανία καθώς απαιτούνταν ομοφωνία.
Για την εξασφάλιση ομοφωνίας στο ζήτημα της χρηματοδότησης ο Όρμπαν εκβιάστηκε με απώλεια ευρωπαϊκών πόρων. Σε δηλώσεις του ανέφερε πως «αν δεν είχε επιτευχθεί αυτή η συμφωνία και η Ουγγαρία εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί το δικαίωμά της στο βέτο, τότε οι 26 χώρες μέλη θα είχαν συμφωνήσει να στείλουν τα χρήματα στην Ουκρανία και θα είχαν πάρει πόρους που προορίζονταν για την Ουγγαρία και θα τους έστελναν και αυτούς στην Ουκρανία». Πριν την έναρξη της συνόδου ο Όρμπαν βρέθηκε ενώπιον των ηγετών της Γερμανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας καθώς και των προέδρων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Κομισιόν, ώστε να «πειστεί» να αλλάξει το βέτο του. Πάντως σε δηλώσεις του ξεκαθάρισε πως η συμφωνία αυτή δεν αφορά αποστολή όπλων στην Ουκρανία αλλά αφορά στην πολιτική χρηματοδότησή της. Από τα 50 δισ. ευρώ τα 17 δισ. αφορούν επιχορηγήσεις και τα 33 δισ. δάνεια.
Σε ό,τι αφορά την απόφαση για τη διεύρυνση της στρατιωτικής βοήθειας της ΕΕ αυτή αναβλήθηκε τουλάχιστον μέχρι τον Μάρτη. Τότε θα συζητηθεί ξανά η επέκταση της «Ευρωπαϊκής Διευκόλυνσης Ειρήνης», μέσω της οποίας γίνεται η παράδοση όπλων στην Ουκρανία.
Θυμίζουμε ότι η Ουγγαρία έχει μπλοκάρει και την είσοδο της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, με τους βουλευτές της συμπολίτευσης να απέχουν πρόσφατα από τη σχετική ψηφοφορία που ζήτησαν τα κόμματα της αντιπολίτευσης για την επικύρωση της ένταξης. Κατά τη συνεδρίαση στο σχεδόν άδειο ουγγρικό κοινοβούλιο εντύπωση προκάλεσε η παρουσία του πρέσβη των ΗΠΑ Ντέιβιντ Πρέσμαν που πήρε θέση στον εξώστη της αίθουσας δίπλα σε 14 άλλους εκπροσώπους των μελών του ΝΑΤΟ. Στέλνοντας έτσι ισχυρό μήνυμα για να ασκηθεί πίεση στην Ουγγαρία, η οποία είναι η τελευταία που δεν έχει δώσει την έγκρισή της.
Στο μεταξύ η Ολλανδή υπουργός Άμυνας, Κάισα Ολόνγκρεν, έκανε γνωστό ότι η χώρα της πρόκειται να προσφέρει στην Ουκρανία άλλα έξι μαχητικά αεροσκάφη F-16, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό τους σε 24.
Σε αυτό το κλίμα μεταβαίνει στις ΗΠΑ ο Γερμανός Καγκελάριος Σολτς για συνομιλίες με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ. Το Βερολίνο έχει ανακοινώσει ότι σχεδιάζει να δαπανήσει πάνω από 7 δισ. ευρώ το 2024 για στρατιωτική στήριξη του Κιέβου, σχεδόν τα διπλάσια από όσα σχεδιάζονταν αρχικά.
