Αναμφίβολα τα μεγάλα πράγματα μέσα στην ιστορία έγιναν από τις μάζες. Δηλαδή από τις μεγάλες κατηγορίες ανθρώπων που άλλοτε αργά, άλλοτε γοργά άλλαξαν τους κοινωνικούς όρους και καθόρισαν αλλιώς τη θέση τους στους κοινωνικούς σχηματισμούς.
Οπωσδήποτε δε θα μπορούσε κανείς να παραγνωρίσει το ρόλο των ατόμων μέσα στις μεγάλες αλλαγές και μετακινήσεις. Για παράδειγμα, έχει την ιδιαίτερη σημασία του τι κάνει ο χ’ αγρότης στην Ουαλία κατά την εγγλέζικη επανάσταση του 1648, ή ο τάδε επιτηδευματίας στο Παρίσι το 1789, όταν η αστική τάξη άλλαζε τη Γαλλία και ολόκληρο τον κόσμο. Οι φιλελεύθεροι, όντες ατομιστές, εκστασιάζονται μπροστά στον ιδιαίτερο κόσμο του ενός ανθρώπου. Και αν είναι στενόκαρδοι και «κακοί συγγραφείς», μένουν εκεί αποσβολωμένοι κι αποκαρδιωμένοι. Αν είναι ευρύχωροι και τίμιοι άνθρωποι, ανοίγονται πλατύτερα και περιγράφουν όλο το τοπίο, σαν τον Μπαλζάκ ή αργότερα σαν τον Βίκτωρα Ουγκώ που παρουσίασαν ολόκληρη την άκαρδη αριστοκρατία και αστική τάξη, όντες βασιλικοί και φιλελεύθεροι.
Το ίδιο, σε αναλογίες, συμβαίνει και σήμερα. Η άρχουσα τάξη βρέθηκε μπροστά σ’ ένα πανδημικό γεγονός που ούτε το φαντάστηκε, ούτε το σχεδίασε. Το γεγονός της εισβολής ενός ιού που γρήγορα μετατράπηκε σε κοινωνική κρίση, λίγο μετά την οικονομική σβούρα και το προσφυγικό. Τρία ισχυρά γεγονότα σε λίγο διάστημα που ξεπέρασαν την πιο ισχυρή φαντασία και προσφέρονται για σκηνοθετικά νεύρα. Κρίση, προσφυγιά, αρρώστια. Μέσα σ’ αυτό το νοσηρό τοπίο η σχέση κοινωνικού και συνολικού με το ατομικό και ιδιωτικό φαντάζει ταραγμένη και ιδιότυπη.
Από όλα τα ΜΜΕ και τους φορείς εκπομπών μαζικής συμπεριφοράς ακούγεται μονοθεματικά το «ατομική ευθύνη σε ένα γενικό τοπίο».
Ένα πρώτο ερώτημα που αναφύεται είναι η λεγόμενη μαζοποίηση. Οι νεοφιλελεύθεροι κατηγορούν τον σοσιαλισμό ότι ισοπέδωσε το άτομο και δεν του αφήνει περιθώρια ατομικής δράσης. Αλλά τί είναι το παράγγελμα που δίνουν τώρα οι κήρυκες του εξισωτισμού, αν όχι η μαζοποίηση-ισοπέδωση και η ίδια συμπεριφορά; Είναι λοιπόν στιγμές και χρονικές φάσεις όπου το ατομικό πρέπει να συμμορφώνεται προς το γενικότερο. (Αφήνουμε κατά μέρος το πόσο είναι καλό ή όχι).
Ένα δεύτερο ζήτημα είναι η συμμόρφωση. Ένας γιατρός θά ’λεγε ότι πρέπει να προσέχουμε τη γριπώδη συμπεριφορά, κι εδώ έχουν λόγο οι γιατροί και όχι οι ψυχολόγοι που διατείνονται ότι γιατρεύουν τον φόβο. Σε πλανητικό σκηνικό, από τη δύση ως την ανατολή και από τον βορρά ως το νότο, βρισκόμαστε μπροστά σε μια γενική άσκηση ομοιόμορφης συμπεριφοράς, ενιαίας στάσης και ίδιας κατάστασης. Το παγκόσμιο καπιταλιστικό σύστημα έριξε ένα τροχιοδεικτικό ίδιας συμπεριφοράς και από ό,τι φαίνεται οι μάζες υπάκουσαν σ’ αυτό.
Ένα τρίτο ζήτημα αφορά τα τρωτά σημεία του συστήματος.
Αν ένας ιός τρίζει τα θεμέλιά του, φανταστείτε μια ολόκληρη κίνηση μαζών, διεθνιστική, απαιτητική, κόκκινη και αποφασισμένη.
